PANZEHİR DERGİ 2023 SORUŞTURMA SONUÇLARI / Zerrin Saral

Panzehir Dergi, geçen yıl olduğu gibi bu yıl da Panzehir Sorular başlığı altında yıl sonu soruşturmasını gerçekleştirdi. 2023’ü geride bıraktığımız bugünlerde soruşturma sorularımız; usta kalemlerden eleştirmenlere, çevirmenlerden yayınevlerinin yayın yönetmenlerine uzanan geniş bir edebiyat çevresine yöneltildi.  Soruşturma sorularımıza (67 yazardan) gelen cevapları 12 Aralık 2023- 17 Ocak 2024 tarihleri arasında dergimizde yayımladık.

Yönelttiğimiz sorulara gelen her cevaba, her görüşe, her değerlendirmeye saygıyla yaklaşarak müdahaleden kaçındık. Diğer yandan soruşturmanın öznelliği/nesnelliği (soruşturma sorusunun zorluğu, beğenisi, eleştirisi, soruşturmaya katılanların sayısı vb.) konusundaki değerlendirmelere saygıyla yaklaşıp belli ölçülerde amacına ulaştığına inanıyoruz.

Birbirinden değerli katılımcıların dile getirdikleri düşünceleri, verdikleri mesaj ve referansların ilgiyle okunduğunu söyleyebiliriz. Edebiyata gönül verenlerin yıl içinde gözden kaçırdıkları haber ve gelişmeleri bu vesileyle yakalamış/okumuş olmaları ayrıca sevindirdi.

Cevaplanmasını dilediğimiz ilk soru, “Edebiyat eserlerinin değerini hangi ölçüt belirler? Okur mu, satış mı, eleştiri mi, ödül mü?”

Katılımcıların %55”i bir edebiyat eserinin değerini “Zaman”ın belirlediği konusunda birleşirken, ikinci sırayı  “Okur” devamında “Eserin Kendisi” görüşü ağırlık kazandı.  “Zaman” ve “Eserin Kendisi” tarafımızdan sunulan seçeneklerin dışındaki ölçütler olup soruşturmaya farklı bir bakış açısı kazandırmış olması açısından oldukça kıymetli.

 İkinci soru, “Son dönemlerde değerinin yeterince bilinmediğini düşündüğünüz öykücüler ve romancılar var mı?”

 Gelen cevaplar birbirinden farklı bir algoritma gösterirken, edebiyatımızda birçok öncü kalemin yanında edebiyat tarihimize yapıtlarıyla eserler kazandırmaya devam eden yazar isimleri dikkat çekti.

Oğuz Atay, Onat Kutlar, Leyla Erbil, Bilge Karasu, Sevim Burak, Vüs’at O Bener, Nezihe Meriç, Yusuf Atılgan, Orhan Duru, Feyyaz Kayacan, Selçuk Baran, İrfan Yalçın, Demir Özlü, Yücel Balku, Suat Derviş, Cahide Birgül, Defne Suman, Murathan Çarboğa, Adnan Özyalçıner, Duygu Özsüphandağ Yayman, Gürsel Korat, Fuat Sevimay, Hasibe Özdemir, Yıldız İlhan, Şükran Yiğit, Suzan Bilgen Özgün, Seray Şahiner, Türker Ayyıldız, Gamze Güller, Mine Söğüt, Neslihan Önderoğlu, Miyase Sertbarut, Hakan Akdoğan, Barış Müstecaplıoğlu, Nihan Eren, Derya Erkenci, Gaye Boralıoğlu, Aslı Perker, Ozan Çınar, Ercan Başer, Emel Kalender, Zerrin Saral, Deniz Tarsus, Altar Kaplan, Özgür Çırak, Kemal Varol, Alessandro Baricco, Svetlana Aleksiyeviç, Lydia Davis, Samanta Schweblin.

Üçüncü soru, “2023’te tadı damağımda kaldı dediğiniz o film hangisi?”

 Beğeniyle izlenen filmlerde başı Kuru Otlar Üzerine çekerken sıralama aşağıdaki şekilde dağılım göstermiştir.

• Kuru Otlar Üstüne (%42 )

• Kurak Günler (%34)

• The Banshees Of Inisherin(%16)

• Bir Düşüşün Anatomisi (%5)

• Oppenheimer (%3)

Cevaplanmasını dilediğimiz son sorumuz, “Sizce 2023’te edebiyat gündemine damgasını vuran olaylar ve tartışmalar nelerdi?”

Gündeme damgasını vuran olaylarda ağırlıklı cevap, tüm ülkeyi yasa boğan 6 Şubat Depremi olurken, bir diğer husus, ülkenin geçirdiği ekonomik kriz.ve bu krizin tüm alanlarda olduğu gibi yayın dünyasını ne kadar sert etkilediği oldu. Yayıncısından yazarına, yazarından okura kadar uzanan bu sıkıntılı süreç dergilerin kapanmasına (postalama ve kargo masraflarının aşırı artışı vs.) neden olurken edebiyat emekçilerinin hak ettikleri sosyal güvence ortamında çalışamıyor olmaları, hak gaspına uğramaları ağırlıkla gelen cevaplar arasında.   Yapay zekânın, kendisine edebiyat dünyasında da yer açması bahsi geçen bir diğer konu.

Bununla birlikte sözünü etmeden geçemeyeceğimiz aşağıdaki başlıklarda önemli.

• İsrail Filistin’e karşı soykırıma varan bir savaş yürütürken Frankfurt Kitap Fuarı’nda Filistinli Adania Shibli’ye verilecek ödülün iptal edilmesi.

• Milan Kundera’nın ölümü.

• Çevirmenlerin haklarını alamaması.

 Gündeme damgasını vuran eleştiri ve tartışmalarda başı çeken konunun yarışmalar olması dikkat çekici olduğu kadar ne yazık ki edebiyat adına son derece güven sarsıcı ve üzücü.

• Yunus Nadi Öykü Ödülü’nde jüride bulunan dört üyeden her birinin bir başka kitabı birinci seçmiş olması.

• Turgut Uyar Şiir Ödülü’nde yapılan intihal.

*Yukarıdaki iki madde katılımcıların çoğunlukla verdiği cevaplardan aynen alınmıştır.

Yarışmalar dışında “Türkiye’de edebiyat kanonu tartışmaları” ile “Sosyal medyada intihal, linç ya da karalama içeren tartışmalar.” yer bulurken,  “Deprem felaketi sonrası bir gazetenin baş sayfasında yayımlanan görseller üzerine edebiyatçılardan yazı istemesi” katılımcıların rahatsızlık duyduğu bir diğer konu.

Soruşturmaya katılan sanatçılarımızın memnuniyetle (ağırlıkla) bahsettikleri yüzümüzü güldüren konulara küçük başlıklar altında değinmek istiyorum.

(*Bu başlıklar yine katılımcıların kendi ifadesiyle olduğu gibi alındı.)

• Nazlı Berivan Ak’ın hazırladığı Kitapçıbelgeseli.

•  Sanat Kritik ve Metis Yayınlarının birlikte düzenledikleri Bilge Karasu Günleri

•  Sanat Kritik ’in Fatih Bakırcı editörlüğünde hazırladığı Bilge Karasu ve Şule Gürbüz  sözlükleri.

•  Annie Ernaux’un ülkemize gelmesi.

• Nilüfer Belediyesi’nin geleneksel hale getirmiş olduğu bu yıl Tomris Uyar adına yapılan Yılın Yazarı etkinliği.

• Ülkemizde, Türkiye’den Sesleniyoruz Şairler Girişimi öncülüğünde 140 şairin imzasıyla “küresel intifada” çağrısı.

•  Vacilando, Jaguar Kitap, Domingo, Yüz Kitap gibi butik yayınevlerinin güzel kitaplar yayımlaması.

• Öykü Gazetesi ile Hikâyeci gibi öykü dergilerinin çıkmaya başlaması.

• Tanpınar’ın Huzur romanının eleştirel basımı.

• Kayda Rastlanmadı: Reşad Ekrem Koçu ve İstanbul Ansiklopedisi Arşivi – sergisi.

• 2023 Nobel Edebiyat Ödülü’nü Norveçli yazar Jon Fosse alması.

•  Marquez’in yeni keşfedilen kitabının müjdesi.

•  Füruzan’ın 24 yıl aradan sonra Akim Sevgilim adlı öykü kitabının yayımlanması.

• UNESCO tarafından  Åşık Veysel Yılı ilân edilmesi.

•  Son Sayfa Yayınlarından çıkan, editörlüğünü Derya Erkenci’nin yaptığı Kadınların Yüzü-Cumhuriyetin 100 Yılında 100 Kadın Yazar adlı derleme.

• Yaşar Kemal için 2022 yılının son ayı, 2-3 Aralık tarihlerinde Feridun Andaç koordinatörlüğünde Yaşar Kemal Vakfı ve İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin düzenlemiş olduğu uluslararası sempozyum.

•  10 Ocak 2023’te Adana Büyükşehir Belediyesi’nin  düzenlemiş olduğu Yaşar Kemal etkinliği ile birlikte Tarsus’lu  yaklaşık 35 öğretmenin 400 dolayında öğrencisi ile birlikte Yaşar Kemal’in Binboğalar Efsanesi adlı yapıtını ele alan ve yıl boyu süren “okuma, yazma, anlatma, resimleme, müzikleme” etkinliği.

•  Polisiye edebiyat festivali “Kara Hafta”nın dokuzuncu kez düzenlenmesi.

Soruşturmayı yürütürken yanımda olan değerli yayın kurulu üyelerimiz Derya Erkenci, Aysel Karaca, Sedef Ergürbüz ile düşünce, görüş ve fikirlerini tüm doğallığıyla bizlerle paylaşan edebiyat dostlarına teşekkürlerimle.

Hepimize, iyiliğin kazandığı bir yıl diliyorum.

Panzehir Dergi 2023 Edebiyat Soruşturmasına Katılan yazarlarımız

Nefise Abalı, Dilek Neşe Açıker, Esme Aras, Nalan Arman, Ercan Başer, Ayşegül Bayar, Belgin Bıyıkoğlu, Fatma Burçak, Banu Bülbül, Tahsin Çember, Yunus Çinçin, Elif Derviş, Özge Doğar, İlknur Demir, Uğur Demircan, Rahmi Emeç, Gültekin Emre, Altay Ömer Erdoğan, Derya Erkenci, Çağnam Erkmen, Fatih Gezer, Handan Gökçek, Ubeydullah Günel, Seyhan Aslan Hanotte, Yıldız İlhan, Esmahan Devran İnci, Güler Kalem, Aysel Karaca, Üzeyir Karahasanoğlu, Hatice Eğilmez Kaya, Furkan Kemer, Özge Kılıçoğlu,  Rıza Kıraç, Tuna Kiremitçi, Ayşegül Kocabıçak, Nihat Kopuz, Zafer Köse, Aynur Kulak, Sedef Ergürbüz, İsmail Kün, Işıl Madak, Sevda Müjgan, Mustafa Okumuş, Hande Ortaç, Hasibe Özdemir, Suzan Bilgen Özgün, Polat Özlüoğlu, Ertuğrul Özüaydın, Fuat Sevimay, Aylin Sökmen, Hatice Günday Şahman, Aslı Tohumcu, Münire Çalışkan Tuğ, Metin Turan, Deniz Ayfer Tüzün, Seyfettin Araç, Dilek Üstündağ, Bahri Vardarlılar, Bahar Yaka, Duygu Özsüphandağ Yayman, Turhan Yıldırım, Sülbiye Yıldırım, Nalan Yılmaz, Reha Yünlüel, Kadir İncesu.

Daha fazla Panzehir Söyleşiye  buradan ulaşabilirsiniz.

Sayfanın altındaki sosyal medya butonlarını kullanarak yazıyı sevdiklerinizle paylaşabilir, yorumlarınızla bize ulaşabilirsiniz.