EDEBİYAT DÜNYASINA PANZEHİR SORULAR / Hatice Günday Şahman

2023 yılında yoğun bir edebiyat gündemi yaşandı. Yepyeni kitaplar okurların beğenisine sunuldu. Biz de Panzehir Dergi olarak yayınladığımız metinlerle, söyleşilerle, eleştiri-tanıtım yazılarıyla edebiyat  ve sanat ortamına katkıda bulunmaya çalıştık.

Bu yıl ikincisini yayımlayacağımız Panzehir Sorular’la,  yazarların penceresinden bir tür bellek tazelemesi yapmayı amaçlıyor, edebiyat tutkunları için ufuk açıcı olacağına inanıyoruz.

Bir yılı daha geride bırakırken 2023’ün edebiyatını, edebiyat dünyasından isimlere sorduk. Değerli görüşlerini bizlerle paylaşan tüm edebiyat dostlarına teşekkür ederiz.

Yeni yılda panzehriniz edebiyat olsun…

Edebiyat eserlerinin değerini hangi ölçüt belirler? Okur mu, satış mı, eleştiri mi, ödül mü?

 Bence değeri belirleyen hiç kuşkusuz öncelikle eserin kendisidir. Sorunuzu bu değerin fark edilmesi açısından düşündüğümde ise saydığınız ölçütlerin hepsi birlikte ya da hiçbirisi gibi çelişkili bir cevap verebilirim. Çünkü bu ölçütlerle ilgili bir olması gereken var bir de mevcutta yaşanan realite. Ne yazık ki istisnalar olsa da kitabın fark edilmesi, değer görmesi büyük ölçüde kitabevinin veya yazarın “büyüklüğü” ile paralellik taşıyor. Kitap büyük bir yayınevinden çıkmamış ise reklam, tanıtım, fuarlara katılma olanağı olmuyor, hatta kitapevlerinde görünür raflarda/pozisyonda yer almıyor, kitap eklerinde, dergilerde inceleme/eleştiri yazısı da yazılmıyor, bookstagramlarda, kitap tanıtımı/seslendirmesi yapan youtube kanallarında paylaşılmıyor, haliyle de okura ulaşması zor oluyor. Yayınevleri tanıtıma bütçe ayıramadığında yazar tanıtımını da bir ölçüde kendi yapmak durumunda kalıyor. Burada sosyal medyayı ne kadar etkin kullandığı, takipçi sayısı, belli bir gruba dâhil olup olmaması gibi etkenler devreye giriyor. Yazar nitelikli bir eser üretmek için mi gayret gösterecek kitabını görünür kılmak için mi? Bu kuşatılmışlık yazar kadar okuyucuyu da bağlıyor. Okur sosyal medyada, kitap eklerinde, edebiyat sitelerinde, dergilerde, vitrinlerde gördüğü kitaba elini uzatıyor ve hayal kırıklığı yaşayabiliyor. Bu sadece günümüzün sorunu değil. Yazıldığı dönemde değil de zaman içinde değeri anlaşılan bugün başyapıt olarak nitelenen, defalarca baskıları yapılan (İlk aklıma gelen elbette Tutunamayanlar oldu) kitaplara baktığımızda sanırım en geçerli ölçüt zaman diyebilirim.

Son dönemlerde değerinin yeterince bilinmediğini düşündüğünüz öykücüler ve romancılar var mı?

Son dönemlerden kastınız 2023 ise yeni çıkan kitapların çoğunu okuma olanağı bulamadığım için isim veremeyeceğim. Daha önceki dönemlere ilişkin olarak, Murat Gülsoy ve Ayfer Tunç’un Youtube’da Diyaloglar programı (Kitabı da çıktı) vasıtasıyla tanıştığım Fikret Ürgüp ve Özcan Ergüder isimlerinin az tanındığını, kıymetlerinin bilinmediğini söyleyebilirim.

2023’te tadı damağımda kaldı dediğiniz o film hangisi?

Sene içerisinde gösterime giren ünlü yönetmenlerimizin filmleri Kuru Otlar Üstüne ve Hayat dışında, hikâyeleri birbiriyle kesişen üç farklı kadın kimliğinin temsil edildiği yönetmenliğini Belmin Söylemez’in yaptığı Ayna Ayna filmini beğendim.

Sizce 2023’te edebiyat gündemine damgasını vuran olaylar ve tartışmalar nelerdi?

Edebiyat gündemine damga vuran olayları ülke ve dünya gündeminden ayrı tutmak mümkün değil. 2023’te öncelikle deprem olmak üzere, savaş ve ekonomik krizin edebiyat ortamına olumsuz yansımalarını gördük. Artan kâğıt fiyatları, azalan kitap satışları, deprem fotoğraflarına yazı yazılması, yarışmalar, sansür, yapay zekâ çevirileri, yayınevi çalışanlarının durumu, intihal iddiaları… Bunun dışında artık kanıksadığımız ve bir kez daha dillendirmenin yarar sağlamadığı tartışmalar da oldu. Ama tüm olumsuzluklara karşın kimi zaman sığınak, kimi zaman mücadele alanı, kimi zaman şifahane olarak gördüğüm edebiyat iyi ki var diyorum.  Ve iyi ki bu işe gerçekten gönül vermiş görünür olma kaygısı taşımadan, yazmaya, üretmeye devam eden yazarlarımız var. Ve iyi ki sektörün tüm ticari dayatmalarına karşın ayakta kalma uğraşısı veren butik yayınevleri, bağımsız kitapçılar ve dergilerimiz var.

İyikilerimizin çoğalması umuduyla tüm Panzehir Dergi ekibine ve okurlarına mutlu yıllar dilerim.