Fuzuli, 16. yüzyıla damgasını vurmakla yetinmemiş, Divan Edebiyatı’nın en büyük şairlerinden biri olarak edebiyat tarihimize altın harflerle adını yazdırmıştır. Irak Türkmenleri’nin Bayat Boyu’na mensup olarak dünyaya getirilmiştir. Hayatı boyunca Irak çevresinde yaşamıştır. Asıl adı Mehmet, şiirlerinde kullandığı mahlası Fuzuli’dir. Şiirlerini Azeri Türkçesi ile yazmıştır. Aşkı, hazzı, mutluluğu ve ayrılık acısını en güzel anlatan şairlerdendir. Aşıkane gazelin en önemli temsilcisidir. Şiire bakışı yol göstericidir. Alim bir şair olan Fuzuli, şiir hakkındaki görüşlerini Türkçe Divan’ının ön sözünde ‘’ İlimsiz şiir temelsiz duvar gibidir, temelsiz duvar yıkılıp gider.’’ sözleriyle dile getirmiştir. Türkçe, Farsça ve Arapça eserler veren Fuzuli’nin manzum ve mensur on beş kadar eseri vardır.
Şah İsmail’in Bağdat’ı fethi dolayısıyla, Şah İsmail’e 440 beyitlik Beng ü Bade eserini sunmuştur. Bu eserde afyonla şarap karşılaştırılmış, şarap üstün tutulmuştur.
Hadikatü’s Süeda adlı mensur esrinde Kerbela olayını anlatmıştır.
Leyla vü Mecnun adlı mesnevisi edebiyatımızın en güzel ve en önemli eserlerindendir. Divan Edebiyatı’nın aşk üzerine yazılmış en önemli eseri, mesnevisidir.
Bî-hûdedür ol kamu fesâne
Kim âşıkdur fülan fülâna
Çün vâkıa şek mahalli oldı
Ol vâkıadan teselli oldı
Şikayetname Divan Edebiyatı’mızda nadir bir eserdir. Münşeat türündeki ilk ve en önemli örnektir. Bu eserde devlet idaresinde meydana gelen aksaklıklar anlatılmıştır. Devlette görev alanların görevlerini kötüye kullanması, rüşvet alma, adam kayırma gibi konular ele alınmıştır. Bu eser ayrıca hiciv türünün güzel örnekleri arasında yer alır. Kanuıni Sultan Süleyman’ın Bağdat Seferi sırasında Fuzuli, yazmış olduğu kasideyi padişaha sunar. Kanuni kasideyi sever ve Fuzuli’ye maaş bağlanmasını emreder. (Kaside, devlet büyükleri ve din adamlarını övmek için yazılan ve karşılığında altın ya da ücret alınan şiirlerdir.)
Fuzuli, maaşını bağlatabilmek için kamu kurumuna gider. Ancak oradaki memurlar rüşvet talep eder. Fuzuli’ de bu durumu anlatan Şikayetname adlı eserini yazar.
Su Kasidesi adlı şiiri en güzel naat örnekleri arasındadır. (Naat: Peygamberi öven şiirlere verilen addır.)
Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su
Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su
(Ey göz! Gönlümdeki (içimdeki) ateşlere göz yaşımdan
su saçma ki, bu kadar (çok) tutuşan ateşlere su fayda
vermez.)
Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem
Yâ muhît olmış gözümden günbed-i devvâra su
(Şu dönen gök kubbenin rengi su rengi midir; yoksa
gözümden akan sular, gözyaşları mı şu dönen gök
kubbeyi kaplamıştır, bilemem.
Sıhhat u Maraz (Hüsn ü Aşk) Fuzuli’ nin tıpla ilgili Farsça yazdığı meşhur eseridir.
Sakiname (Heft Cam) mesnevisi, Enisü’ l Kalb 134 beyitlik kasidesi, Rind ü Zahid, Risale-i Muamma Farsça, Tercüme-i Hadis-i Erbain, Matlau’ l- İtikad yazarın diğer eserleridir. Aşkı, hazzı, acıyı derinden işleyen şairdir Fuzuli. Hakkını aramak için Şikayetname’yi yazmaktan çekinmemiştir. Şiirin bilgesi ve sözcüklerin sihirbazıdır. Mana ve teknik açıdan divan şiirine büyük emekler vermiştir. Edebiyatımıza kattığı ruh çok değerlidir. Saygıyla…
Güzel ve özlü bir çalışma olmuş. Fuzuli üzerine yazdığınız bu kısa, sıkmayan yazınız için teşekkür ederim.