Jean Teulé’nin  İntihar Dükkânı  Kitabının İncelemesi

Jean Teulé’nin İntihar Dükkânı (Le Magasin des Suicides) romanı, toplumsal eleştiriyi kara mizah ile bir arada harmanlıyor. Edebiyatta kara mizah, özellikle 20. yüzyıldan itibaren varoluşsal temaların işlenmesinde önemli bir anlatım aracı olarak ele alındı.  Camus’nün absürdizmi, Kafka’nın grotesk dünyası ve Samuel Beckett’in umutsuz kahkahaları, Teulé’nin romanının arka planında yankılanıyor.

Roman, okura şu gerçeği hatırlatıyor: En umutsuz zamanlarda bile yaşamın gücü, insanın içinden sızar. Hazlar, eğlence hatta ölüm bile bir tüketim nesnesi olabilir, ama doğal olarak içimize yerleştirilen “yaşama sevinci” asla satılamaz.

Bir roman bazen yalnızca bir hikâye anlatmaz; aynı zamanda çağının ruhunu taşır, toplumun görünmeyen yaralarına ayna tutar. Jean Teulé’nin 2006 yılında yayımlanan İntihar Dükkânı (Le Magasin des Suicides) tam da böyle bir metin. Adı ilk duyulduğunda şok edici olsa da içerisine girildiğinde ise kara mizah ve varoluşun, sistem üzerinden derin sorgulamalarıyla harmanlandığı bir anlatı.

Jean Teulé İntihar Dükkânı adlı eserinde, insanlığın umutsuzlukla, tüketim kültürüyle ilişkisini ince bir hicivle ele alıyor. Hikâye, ölümün sıradanlaştığı ve umutsuzluğun gündelik bir meta gibi satıldığı karanlık bir atmosferde geçiyor.

Roman, kapitalizmin her şeyi meta haline getirip satış yoluyla ustaca sömürmesini kara bir gülümsemeyle anlatıyor. Tuvache Ailesi’nin işlettiği dükkân, aslında modern insanın tüketim kültürüyle olan çarpık ilişkisini gözler önüne seriyor.

Piyasada her şey satılıktır, ölüm bile. Ve bu çarpıtılmış sistemde insan kendini, hayatına son verme hakkını bir ticaret nesnesi olarak satın alırken bulur.

Konu ve Arka Plan

Romanın merkezinde Tuvache Ailesi ve onların işlettiği “İntihar Dükkânı” bulunuyor. Bu dükkânda iplerden zehirli içeceklere, intihar paketlerinden ölümcül cihazlara kadar her şey satılır.  Dükkânın müşterileri yaşamaktan bıkmış, umutsuzluk içinde çırpınan insanlardır. İşin ilginç yanı dükkân nesillerdir aile işletmesi olarak kalmış, son derece iyi satış yapan saygın bir yerdir. Tuvache Ailesi, hayatına son vermek isteyen insanlara intiharı bir “hizmet” olarak pazarlıyor.

Çeşitli ölüm senaryoları farklı ambalajlar içinde müşterilere sunulur, müşteriler de parasını ödedikten sonra gönül rızasıyla ürünleri alıp giderler. Ölüm pratik bir tüketim ürünü haline gelmiştir.

Doğal olarak Tuvache ailesinin bütün üyeleri sürekli ölüm ve yıkım üzerine yoğunlaşan depresif bireylerdir. Fakat evin en küçük çocuğu Alan onlar gibi düşünmemektedir. Hayatın yaşanmaya değer olduğuna inanır ve bu fikrini çeşitli yollarla diğer aile üyelerine bulaştırır.  Dükkânın karanlık atmosferine karşı bir “yaşam güzelliği” sunar. Alan romanın merkezindeki kara mizahı kıran, umut ışığını temsil eden figürdür.

 Kara Mizahın Okurda Yarattığı Kalıcı Etki

Teulé intiharı doğrudan trajik bir mesele olarak ele almak yerine ironinin ve absürt mizahın sınırlarında dolaşıyor. Bu tercih, romanı çarpıcı ve düşündürücü kılıyor. Okur olarak bir yandan gülerken, bir yandan rahatsız oluyoruz. Yazarın asıl amacı da bu rahatsızlığı yaratmak zaten. Böylece farkında olmadan kendimizin ve toplumun karanlık yanlarıyla yüzleşiyoruz.

Roman, okura sık sık şu soruları fısıldıyor:

• Yaşamdan neden bu kadar kolay vazgeçiyoruz?

• Yaşamak neden bu kadar zorlaştı?

• Toplum, bireyleri bu kadar umutsuzluğa nasıl sürüklüyor?

• Umutsuzluk pazarlanabilir mi?

• Mutluluk, gerçekten kişisel bir mesele midir yoksa toplumsal koşulların bir yansıması mı?

• İnsanın içindeki yaşam isteği, yaşama sevinci her şeye rağmen en karanlık ortamlarda bile filizlenebilir mi?

İntihar dükkânı yalnızca kurgusal bir mekân olmanın ötesinde; günümüz toplumunun bir alegorisidir. Kapitalizmin her şeyi paketleyip satabilen doğası, en nihayetinde umutsuzluğu ve ölümü bile pazara sürmüştür.

Burada Jean Baudrillard’ın “tüketim toplumunun simülakraları” akla geliyor. Teulé’nin dükkânı da ölümün kendisini değil, ölümün “tüketim nesnesi olarak imgesini” satar. Ve bu da romanı yalnızca edebi bir deneyim olmaktan çıkarıp felsefi bir tartışma zeminine taşıyor.

Jean Teulé romanında okura modern toplumda her kavramın olduğu gibi umutsuzluğun da nasıl ustaca metalaştırıldığını anlatıyor. Herhangi bir kavram, somut ve metalaştırılabilir hale geldikten sonra bireylerin tüketim kültürüne sürüklenmesi zaten kaçınılmazdır.

İntihar Dükkânı, sanıldığı gibi karanlık ve umut kırıcı bir roman olmanın ötesinde çoğu kez göz ardı edilen yaşamın kıymetini hatırlatan bir metindir.

 İntihar Dükkânı Jean Teule Dil ve Üslubu

Teulé romanını kısa ve çarpıcı cümlelerle kurgulamış. Kitap okuru yormadan son derece kolay ve hızlı ilerliyor. Yazarın derin hayal gücünden yararlanarak ortaya koyduğu intihar dükkanının betimlenmesi, raflarda duran ölümcül ürünlerin bir satış albenisi ile bezenmiş olması ile ortaya çıkan bu ironik ve grotesk atmosfer, okurun beynine kalıcı olarak kazınıyor.

Jean Teulé’nin dili keskin bir bıçak gibi işlerken mizahı bütün acımasızlığıyla ortaya çıkıyor ama hepsinin altından insanı hayata davet eden sıcacık bir damarın aktığını hissediyoruz. İntihar dükkânının kapısından girerken ölüm ticaretini çok da rahatsız olmadan görürken, çıktığımızda aşkın yaşamın kutsallığını idrak ediyoruz.

Teule bütün eserlerinde yaptığı gibi, çevre etkisinin insanın bireysel karakterini nasıl dönüştürdüğünü de en son satıra kadar (hatta özellikle de en son satırda) çarpıcı bir biçimde okura gösteriyor. Kitap bittiğinde şaşkınlıkla kalsak da sorularımız bitmiyor, içimizden olayları yeniden yeniden kurgulamak istiyoruz şurası şöyle olsaydı, burası böyle olsaydı vs. vs. Ama gerçekte yaşadığımız hayatı gözlemleyip düşündüğünüzde, kurgunun başka türlü bir sona ulaşmasının nerdeyse imkânsız olduğunu kabullenmek zorunda kalıyoruz.

Umut Hep Var

Romanın sonunda Teulé, okuyucusuna aslında yaşamın güzelliğini hissettiriyor. Alan’ın varlığı, en umutsuz dükkânda bile bir umut filizi olabileceğini gösterir. İntihar Dükkânı, her ne kadar “intihar” kelimesini taşısa da özünde “yaşamı” ve “umudu” sorgulatan bir kitap. İntihar Dükkânı, yalnızca kara mizahın bir gösterisi değil; aynı zamanda bir toplumsal eleştiri metni. Yazar, intiharı bir tüketim ürününe dönüştürürken aslında bizi şu soruyla yüzleştirir: “Yaşamak neden bu kadar değersizleşti?”

Cevap ise romanın sonunda gizlidir: Ölüm dâhil olmak üzere her şey materyal haline getirilip satılsa bile yaşama sevinci asla metalaştırılıp satılamaz.

Dip Not:

Mesele şu ki bu tür ortamlarda işin sonunda hep yara alan, yıpranan daima diğerlerine umut ve yaşam aşılayan kişi olur. Hiç fark etmeden diğerlerinin umutsuzluğu onu içten içe yer ve en büyük hasarı o alır. Gerçek hayatta da işler hep karşılıklı etkileşim üzerinden yürür. Ama yazar Alan’a kıyamamış sanki onun yıkılarak öldüğünü değil “görevi bittiği” için vedalaştığı kutsamasını yapmış.  Büyük ihtimal Allan Turing ‘e intiharı için de saygıyla bir selam çakmak istemiş Jean Teule.

Daha fazla Panzehir kitap analizine  buradan ulaşabilirsiniz.

Sayfanın altındaki sosyal medya butonlarını kullanarak yazıyı sevdiklerinizle paylaşabilir, yorumlarınızla bize ulaşabilirsiniz.