DÖRT YAZAR DÖRT KİTAP
Karvera, Montreal’de Yaz Tatili, Tekerlemeli Hikâyeler ve Meraklı Kayık üzerine.
Yazıyı kaleme almadan önce çocuk edebiyatı (yazını) üzerine yapılmış kapsamlı bir tanım bulmak zamanımı aldı. Konu çocuklar olunca “çocuk” sözcüğünün yarattığı hassasiyet ve pek çok ince çizgi aynı anda devreye giriyor. Bu alanda layıkıyla ürün veren yazarların işi hiç de kolay değil. Küçük yaşlarda okuma ve edebi lezzetin kazanımı her şeyden çok nitelikli eserleri seçip bulmaya ve okumaya gelip dayanıyor. Böyle olunca da büyükler ve küçüklerin okuyacakları eserlerin değerlendirilmesinde kullanılacak ölçütler çok da birbirinden farklı değil.
Montreal’de Yaz Tatili, Sevda Yüksel’in ilk gençlik romanı. Okumaya başlamadan önce benzer içerikte İsmet Kür’ün Karvera’sı (1999, Gençlik Serisi) geldi aklıma. Fark ettim ki Kür, her ne kadar belli yaş grubunu hedeflemiş olsa da yetişkinlerin de zevkle okuyabileceği bir kurguyla kaleme almıştı Karvera’yı. Bu elbette bilinçli bir tercihti. Montreal’de Yaz Tatili’ni okurken de aynı duyguya kapıldım.
Karvera- Karvera Nereye (Bu Yayınevi) İsmet Kür
Kür’ün Karvera ve Karvera Nereye isimli iki romanı da Meksika’da geçer. Carvera boğa yetiştiricisi Paul ile Magaritta’nın oğludur. Öğretmeninin çabasıyla bursluluk sınavını kazanır ve Mexico City’deki liseye gidebilmek için köyünü, ailesini geride bırakır. Olay örgüsü Meksika’da geçse de roman, çocukluktan gençliğe adım atan Carvera’nın kendisiyle, ailesiyle ve çevresiyle yaşadığı çatışmalar üzerine kuruludur. İlk kitapta evinden ayrılıp Meksika’ya giden Carvera için bu bir zafer öyküsüdür. Ayrıca bu yolculuk, onun çocukluktan gençliğe adım atışını ve hayatının kontrolünü eline alışını anlatır.
İkinci kitap ise bir geri dönüş hikâyesidir. Ev kavramı, Carvera’nın içinde pek çok şeye karşılık gelir, aynı zamanda karşıtlık barındırır. Ev, çocuğun içinde büyüdüğü sevdiği bir yuva olmanın dışında bir kısıtlanmadır aynı zamanda. Ve hayallerine kavuşmak için de uzaklaşması gerekir. İlk romanda Carvera’yı hayallerinden uzaklaştırıp onu evde kalmasını isteyen babasıdır, ikinci kitapta bu rolü kahramanın suçluluk duygusu, gururu üstlenir. Yazar, kahramanlarının iç dünyalarındaki değişimleri özellikle iç monolog ve iç diyalog yöntemleri üzerinden verir. İlk kitapta, fazla konuşmayan Margaritta ve Paul üzerinde kullanır. Yazar, Paul’ün katı tavırlarının altındaki çelişkiyi, iç diyalogla ortaya koyar. Dış mekân yerine iç mekânı tercih eder. İkinci romanda çok sevdiği boğası Bonito’yu izlemeye giden Carvera, romanın sonunda hayatta kalmayı başaran Bonito’dan uzaklaşırken, arkasından yükselen “Carvera nereye?” sorusu, romanın son cümlesidir ve aynı zamanda benim en etkilendiğim sahnedir.
Kür, romanın Meksika’da geçme sebebini kitap girişinde çocuklara şöyle anlatır:
“Sevgili genç dostlarım, Bonito’yu benim hayalimde yarattığım bir boğa sanmayın sakın… Onu, Hayat yayınları arasından çıkmış Hayvanlar Ansiklopedisi’nin ‘Hayvanlara Dair Gerçek Hikâyeler’ bölümünden aldım. Bu ansiklopediye temel oluşturan yapıt da ‘The Animal Kingdom’dır. İnanır mısınız, yazdığım iki koskoca romanın Karvera ve Karvera Nereye’nin ilk kıvılcımı Bonito’dur.”
Kür’e göre, çocuklara yönelik bir edebiyatın oluşturulmasının önemli unsuru onlarda dil bilincini oluşturabilmektir. Dil, onun eserlerinde bir yapı taşı olmanın yanında, sohbet konusudur. Zaman zaman okurun dikkatini, kullandığı kelimelere çeker. Bazen, sadece kelimeyi vurgulamakla yetinir. Bu daha çok okurun kelimeyi fark etmesi ve günlük konuşma dilinde kullanmasını sağlamaya yönelik bir çabadır.
Bugün edebiyatımızda çocukların ve gençlerin kolayca ulaşabileceği çok sayıda çağdaş öyküler ve romanlar mevcut. Kendi çocukluğuma kıyasla bunun ne büyük şans ve zenginlik olduğunu düşünmeden edemiyorum.
Montreal’de Bir Yaz Tatili (Bizim Çağ Kitaplığı) Sevda Yüksel
Sevda Yüksel’in ilk gençlik romanı Montreal’de Yaz Tatili Bizim Çağ Kitaplığı’ndan 2024’ün Ağustos ayında okurla buluştu. Roman, on saat süren bir uçak yolculuğuyla açılır. Yolculuk Kanada’nın Montreal şehrinedir. Montreal, Quebec eyaletinde yer alan en büyük şehir olmanın yanı sıra ülkenin en önemli kültürel, sanatsal ve ekonomik merkezlerinden biridir. Adını, kentin bir yakınında yer alan Royal Dağı’ndan almıştır.
Karakterlerimiz Candan, kızı Defne ile yaz tatilini geçirmek üzere Montreal’de yaşayan arkadaşları Burcu’ya giderler. Yüksel gerek mekân gerek karakter bağlamında sağlam kurguyla seyahate iki kez çıkarır okurlarını. Candan ve Defne’nin çıktıkları yolculukta pek çok şeye tanıklık etmekle kalmıyor. Montreal’in kültürel mirasına merakla çeviriyorum sayfaları. Defne’nin sorduğu sorular, yazarın iç ve dış gözlem gücü, kurguyu sahicilikle yansıtırken, Yüksel kurguya tarihi, sanatı dâhil ederek, doğa ve hayvan sevgisini hayatla kurulan bağ ile harmanlıyor. Böylece metne büyük bir hareket, canlılık ve gerçeklik katıyor. Gerçeklikten kastım, bugünün yani çağın yaşamsal dokusu.
Kitap bittiğinde ideal bir toplumun parçası olan bireyin gelişimine, özgüvenli ve yaşama sevincini yukarı çeken metinlere ne çok ihtiyacımız olduğunu bir kez daha duyumsuyorum. Hatırlamak, hatırlatmak ve umutlanmanın yazma eylemini yeniden anlamlı kılması da başka bir etken. Sevda Yüksel roman kurgusu üzerinden bir hatırat, bir gezi metni tasarlıyor. Yolda olma, keşfetme hâlinin kişisel gelişime ne denli katkı sunduğu da başka bir detay olarak karşımıza çıkıyor.
Montreal’de hiçbir gökdelenin Royal Dağı’nı geçmesine izin verilmeyişi, dünyanın en soğuk ülkesinde yaşayan Kanadalıların hokeyi çok sevmesi, Mont Royal, yerli halkların yaşamlarından kesitler. Barbi (Bebek) Müzesi, Kedi Kaju, grafiti sanatı, Al Pacino, Sophie Loren, Nadia Camaneci, Inuksuklar, McGill Üniversitesi, Aslan Kraleykeli dikilen Tery Fox, The Famous Five. Ottawa’nın ortasından geçen Rideau Kanalı, Notre Dame de Paris müzikali ve unutmadan Just for Laughs Festivali gibi dünyaca ünlü etkinliklere ev sahipliği yapması, farklı bir kıtayı görmeye heveslendirmeye yetiyor.
Tekerlemeli Hikâyeler (Vacilando Çocuk) – Dilek Üstündağ
Tekerlemeli Hikâyeler Vacilando Çocuk etiketiyle Kasım 2024’te raflarda yerini aldı. Tekerleme, bildiğimiz üzere edebiyatın sözlü anlatım geleneğinden doğan, genellikle çocukların dil gelişimini desteklemek ve eğlendirmek amacıyla kullanılan kısa, ritmik, eğlenceli metinlerdir. Özellikle masal, ninni, maniler ve halk hikâyeleriyle ilişkilendirilir. Halk edebiyatının zenginliğini, yaratıcılığını ve toplumun dil üzerindeki oyun gücünü yansıtır.
Dilek Üstündağ bu bağlamda Tekerlemeli Hikâyeler’de geleneksel tekerleme formunu, modern hikâye anlatıcılığı ile buluşturarak yetişkinlerin de zevkle okuyabileceği keyifli ve bir o kadar eğlenceli bir atmosfer yaratıyor. Sözcüklerin ritmik ve eğlenceli bir şekilde sunulduğu Tekerlemeleri Hikâyeler, çocukların dilsel becerilerini geliştirmesi anlamında da güçlü bir materyal. Hikâyelerde kahramanların başına gelen olaylarla çocukların empati yeteneklerini geliştirme, kendi yaşantılarına yeni ve farklı aktarımlar yapma ihtimali de bir o kadar önemli.
Meraklı Kayık (Yakın Kitabevi) – Handan Gökçek
Handan Gökçek’in kaleme aldığı Meraklı Kayık, geçtiğimiz günlerde Yakın Kitabevi’nden çıkan çiçeği burnunda bir çocuk kitabı.
Gökçek’i her ne kadar yetişkin edebiyatına verdiği eserlerinden tanıyor olsak da çocuk ve gençlik edebiyatına kazandırdıkları da bir o kadar yer tutuyor. Öncesinde okuduğum Minik Yağmur Damlasının Maceraları (2018), Gökyüzü Perileri ve Yeryüzü Çocukları (2012) Hangisi Benim? Kendini Arayan Çocuk (2023) bunlardan bir kaçı.
Yazarın didaktik anlatımdan uzak bir kurguyla ele aldığı Meraklı Kayık; ıssız bir adada yalnızlık hissiyle baş başa kalan bir kayığın, doğanın gizli dillerini keşfetmesiyle başlattığı cesaret ve özgürlük yolculuğunu anlatıyor. Kendine has sesi olan bir karakter Meraklı Kayık. Rüzgârı dinliyor, çakıl taşlarıyla konuşuyor ve büyük beyaz teknesine kavuşmak için denizlere açılmaya veriyor. Hikâye, çocuklara her fırtınadan sonra yeniden yola çıkma cesaretini gösterebilmelerini amaçlıyor. Aslında biz büyüklere de.
Meraklı Kayık kitap kapağı ve hikâye boyunca yer alan resimlerle okumayı heyecanlı ve bir o kadar neşeli kılıyor.
Sona yaklaşırken…
Edebiyatın yaşamı katlanır ve bir o kadar anlamlı kılışına -bir gece vakti yeniden- tanıklık ediyorum: Çocuk kitaplarının evime, masama yaydığı huzurla.
Daha fazla Panzehir kitap analizine buradan ulaşabilirsiniz.
Sayfanın altındaki sosyal medya butonlarını kullanarak yazıyı sevdiklerinizle paylaşabilir, yorumlarınızla bize ulaşabilirsiniz.
